کودک همسری یا ازدواج دختران و پسران زیر سن قانونی، یکی از مسائل مهم اجتماعی و حقوقی در ایران است که تبعات گسترده‌ای در حوزه‌های سلامت جسمی و روانی، آموزش، حقوق بشر و عدالت اجتماعی دارد. در این مقاله به بررسی دقیق قوانین مرتبط با کودک همسری، حداقل سن ازدواج و موانع قانونی آن می‌پردازیم.
کودک همسری چیست؟
کودک همسری به ازدواج افرادی گفته می‌شود که سن آن‌ها کمتر از حداقل سن قانونی ازدواج است. در ایران، قانون مدنی حداقل سن ازدواج را برای دختران ۱۳ سال تمام و برای پسران ۱۵ سال تمام شمسی تعیین کرده است.
قوانین مرتبط با کودک همسری در ایران
قانون مدنی
ماده ۱۰۴۱: نکاح دختر قبل از رسیدن به سن ۱۳ سال تمام شمسی با اجازه ولی و رعایت مصلحت طفل صحیح است.
ماده ۱۰۴۲: نکاح پسر قبل از رسیدن به سن ۱۵ سال تمام شمسی با شرایط مشابه صحیح است.
قانون حمایت خانواده مصوب ۱۳۹۱
این قانون دارای حدود ۵۸ ماده است و مواد مرتبط با حداقل سن ازدواج به طور مستقیم در آن نیامده است.
قانون حمایت خانواده بیشتر به مقررات حمایت از حقوق زوجین، نفقه، حضانت، و سایر مسائل خانواده می‌پردازد.
اجازه ازدواج زیر سن قانونی در دادگاه صالح بر اساس قانون مدنی بررسی می‌شود.
اجازه دادگاه
بر اساس رویه قضایی و مقررات مرتبط، در صورتی که سن دختر زیر ۱۳ و پسر زیر ۱۵ سال باشد، نکاح منوط به اجازه دادگاه است که باید مصلحت طفل را به دقت بررسی و تایید کند.
این اجازه به صورت استثنایی صادر می‌شود و دادگاه باید با رعایت شرایط جسمی، روانی، اجتماعی و مصلحت طفل اقدام کند.
پیامدهای کودک همسری
آسیب‌های جسمی و روانی برای کودکان، به ویژه دختران؛
قطع تحصیل و کاهش فرصت‌های آموزشی و شغلی؛
افزایش ریسک فقر و نابرابری اجتماعی؛
افزایش خشونت خانگی و مشکلات خانوادگی.
راهکارهای مقابله با کودک همسری
افزایش آگاهی و آموزش خانواده‌ها و جامعه؛
تقویت نظارت قضایی بر صدور مجوز ازدواج زیر سن؛
اصلاح قوانین برای بالا بردن حداقل سن ازدواج؛
حمایت‌های اجتماعی و اقتصادی برای خانواده‌ها؛
تشویق دختران به ادامه تحصیل و آموزش.
